برنامه ریزی توسعه پایدار شهر زاهدان

نظریه توسعه پایدار در دهه پایانی قرن بیستم در پی شکست مکاتب مختلف برنامه ریزی در عدم توانایی به شرایط مطلوب زندگی و آثاز مخرب بر محیط زیست جهانی، ملی، منطقه ای و محلی پا به عرصه وجود گذاشت . لذا برای نیل به مبانی پایه ای این نظریه نقش استراتژیک دولتها در برنامه ریزیهای صحیح، ضروری است . برنامه ریزی شهری قرن بیستم در حالی پایان یافت که نه تنها این برنامه ریزی مثبت ارزیابی نگردید بلکه چهره ای ناپسند در برابر محیط زیست شهری عرضه نموده و پیامدی جز ناپایداری و عدم تعادل در زیر ساخت های طبیعی اجتماعی اقتصادی وکالبدی نداشته است. با افزایش شهرنشینی و بروز معضلات زیست¬محیطی در دهه¬های پایانی قرن گذشته، توسعه پایدار شهرها مورد توجه متخصصان و صاحب¬نظران مسایل شهری قرار گرفت. در ایران نیز افزایش جمعیّت شهری، مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به سمت شهرهای بزرگ و تمرکز امکانات و خدمات در کلانشهرها، باعث شد تا بسیاری از شهرهای کشور با مشکلاتی مانند کمبود مسکن، اشتغال و ... مواجه شده و محیط زیست شهری تحت تأثیر قرار گیرد. یکی ازشهرهای ایران که دردهه های اخیردارای رشد سریعی بوده است شهرزاهدان می باشد. این شهردرپنج دهه اخیرازرشدبسیاربالائی برخورداربوده است . به گونه ای که جمعیت این شهراز 17495 نفردرسال 1335 به حدود 600000 نفردرسال 1385 می رسد. دراین ارتباط جایگاه این شهردرنظام سلسله مراتب شهری کشورازرتبه چهل ویکم درسال 1345 به رتبه دهم درسال 1385 رسیده است . رشدبی رویه جمعیت آن دراین مدت کوتاه مسایل ومعضلات ازقبیل توسعه بی رویه ونامنظم ، فشاربرمنابع طبیعی ازجمله آب ،نارسائی درتسهیلات وخدمات شهری ، حاشیه نشینی ،کمبودوبدی مسکن به ویژه کمبودآب و...رابوجودآورده است ،بطوری که این روند آهنگ خدمات رسانی را نامتعادل کرده و عدالت اجتماعی ، فضایی و پایداری شهری را مورد سوال قرار داده است . بر این اساس، پژوهش حاضر که از نوع پژوهش¬های «کاربردی- توسعه¬ای» است، به روش «توصیفی- تحلیلی»، با بهره¬گیری از مدل¬های کمّی و استفاده از نرم¬افزارهای spss و ...انجام شده است.دربخش اول از این پژوهش بررسی وضعیت جمعیت درمناطق شهری زاهدان و چگونگی تناسب آن با خدمات شهری است و از مدل های کمی ویلیامسون و ضریب آنتروپی استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد ،تنها با ارایه سازوکار توزیع خدمات برابر و متناسب با نیاز های جمعیتی می توان به تعادل در سطح شهر زاهدان رسید. در بخش بعدی ضمن پرداختن به چارچوب اصولی توسعه پایدار و توسعه پایدار شهری زاهدان، پس از بررسی اهداف کلی و جزیی ارتباط نماگر های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی ، کالبدی و زیست محیطی با مسائل اکولوژی شهری (اکولوژی اجتماعی و زیست محیطی) در ارتباط بامقایسه روند توسعه پایداردرمناطق شهری کشور و مناطق سه گانه زاهدان و فرضیه های تحقیق با استفاده از روش های آماری مورد بررسی قرارگرفت ونهایتا پیشنهاداتی ارایه گردید. واژگان کلیدی: برنامه ریزی، توسعه، توسعه پایدار، توسعه پایدار شهری، زاهدان